Γράφει ο Βασίλης Δ. Παπαγιαννίδης, Δικηγόρος LLM
«Επιδιώκω την ειρήνη. Δεν καίω με χαρά την Περσία, αλλά αναγκασμένος από σένα. Ας δώσουμε τώρα τα χέρια μας και ας αγκαλιάσουμε την ειρήνη. Ας σβήσουμε τη φωτιά πριν αυτή κάψει τα πάντα».
~τελεσίγραφο Αυτοκράτορα Ηράκλειου στον Βασιλιά Χοσρόη Β’, 6.1.628 μ.Χ
Ο πόλεμος ξεκίνησε το 602 μ.Χ. Ο Βασιλεύς των Βασιλέων, Χοσρόης Β’ του οίκου των Σασσάν, βασιλιάς της Σασσανιδικής Περσίας εισέβαλε στα εδάφη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Είχε προηγηθεί πραξικόπημα στην αυτοκρατορία κατά τη διάρκεια του οποίου ο Αυτοκράτορας Μαυρίκιος ανετράπη και θανατώθηκε και στο θρόνο ανήλθε ο σφετεριστής Φωκάς.
Η δικαιολογία του Χοσρόη για τον πόλεμο ήταν απλή: το 590 μ.Χ. όταν ο ίδιος ήταν 20 χρονών, ανετράπη και διέφυγε στην Κωνσταντινούπολη, και ο Αυτοκράτορας Μαυρίκιος τον φιλοξένησε και τον βοήθησε να επιστρέψει στην Περσία και να ανακτήσει το θρόνο του. Εφόσον ο Μαυρίκιος δολοφονήθηκε, ο Χοσρόης κήρυξε τον πόλεμο στην Αυτοκρατορία για να εκδικηθεί το θάνατό του. Στην πραγματικότητα ήταν μια απλή δικαιολογία, μια αφορμή για να αιτιολογήσει τα βαθύτερα αίτια: από το 224μ.Χ. η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και η Σασσανιδική Περσία βρίσκονταν σε μια σχέση συνεχών συγκρούσεων για την κυριαρχία στην Αρμενία, τη Λαζική, την Ιβηρία, την Άνω Μεσοποταμία κλπ. Οι συγκρούσεις ήταν συνεχείς και οι Ρωμαίοι (και αργότερα οι Βυζαντινοί) είχαν υποστεί σοβαρές ήττες από τους Πέρσες. Το 260 μ.Χ. ο Αυτοκράτορας Βαλεριανός ηττήθηκε από τον Περσικό στρατό του Σαπώρ του Α’ στη μάχη της Έδεσσας και αιχμαλωτίστηκε. Λέγεται πως υποχρεώθηκε να πιεί χρυσό και το δέρμα του κόσμησε τα ανάκτορα του Σαπώρ. Το 363 μ.Χ. στη μάχη της Σαμάρας ο Αυτοκράτορας Ιουλιανός έπεσε στο πεδίο της μάχης όταν ένα περσικό ακόντιο διαπέρασε το συκώτι του…
Από την πλευρά τους οι Ρωμαίοι-Βυζαντινοί είχαν καταφέρει να πετύχουν και οι ίδιοι νίκες κατά των Περσών όπως το 530 μ.Χ. στο οχυρό Δάρας όπου οι δυνάμεις της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας υπό τον Φλάβιο Βελισάριο, υστερώντας των Περσών σε αναλογία 2:1, πέτυχαν μια επική νίκη συντρίβοντας το θρυλικό Περσικό ιππικό και τρέποντας σε φυγή πάνω από 40.000 πέρσες! Παρά τους πολέμους τόσο η Σασσανιδική Περσία όσο και η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία σέβονταν η μία την υπόσταση της άλλης ως κρατικής οντότητας και ουδέποτε επιδίωξαν η μία την κατάκτηση της άλλης.
Όμως αυτό επρόκειτο να αλλάξει το 602μ.Χ…
Γιατί ο Χοσρόης ο Β’ δεν ήταν μόνο ικανός. Ήταν και ακραία φιλόδοξος. Ήθελε να κατακτήσει την Αυτοκρατορία. Να μπει νικητής στην Κωνσταντινούπολη. Να ταπεινώσει τους χριστιανούς. Παρόλο που κάποτε αυτοί τον βοήθησαν…
Η επίθεση των Περσών ήταν φονική. Οι Βυζαντινοί υποχωρούσαν. Η Αυτοκρατορία ήταν αδύναμη και χωρίς ηγεσία. Ο σφετεριστής Φωκάς δεν είχε ούτε τη δύναμη αλλά ούτε και τα αποθέματα να αντιμετωπίσει τους Πέρσες.
Και τότε μέσα στο χάος της ήττας και της καταστροφής έλαμψε η ελπίδα…
Το εξαρχάτο της Καρχηδόνας, μια αυτόνομη Βυζαντινή κτήση, στασίασε κατά του Φωκά το 610μ.Χ. Ο ηλικιωμένος έξαρχος Ηράκλειος κήρυξε τον πόλεμο στον Αυτοκράτορα και έστειλε στόλο στην Κωνσταντινούπολη. Διόρισε ως διοικητή των δυνάμεων αυτών το γιό του: τον Ηράκλειο το νεότερο. Ο νεαρός Ηράκλειος εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη υπό τις επευφημίες του πλήθους. Ο Φωκάς προσπάθησε να διαφύγει αλλά συνελήφθη και θανατώθηκε. Ο Ηράκλειος ο νεότερος έγινε ο νέος Αυτοκράτορας της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δεν υπήρχε όμως χρόνος για πανηγυρισμούς. Ο Χοσρόης δεν αποδεχόταν το νέο αυτοκράτορα (φανερώνοντας τα βαθύτερα κίνητρα του πολέμου που εξαπέλυσε). Οι Πέρσες προήλαυναν και τα οικονομικά της Αυτοκρατορίας ήταν σε άθλια κατάσταση, λόγω των πολυδάπανων εκστρατειών του Ιουστινιανού τα προηγούμενα χρόνια. Πως ο Ηράκλειος θα οργάνωνε τις στρατιωτικές του δυνάμεις χωρίς χρήματα;
Και τότε εμφανίστηκε ο φορέας που πάντα στήριζε (και στηρίζει τον ελληνισμό): η Εκκλησία. Ο Πατριάρχης Σέργιος διέταξε να λιώσουν τα πολύτιμα σκεύη των Ιερών Ναών και να γίνουν νομίσματα. Όμως, η δημιουργία στρατιωτικών δυνάμεων δεν έλυσε άμεσα το πρόβλημα. Οι νίκες των Περσών ήταν σαρωτικές και η Αυτοκρατορία πλησίαζε την ολοκληρωτική κατάρρευση:
-Το 613 οι Πέρσες κατέλαβαν ολόκληρη τη Συρία,
-Το 614 οι Πέρσες κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ και ολόκληρη την Παλαιστίνη, αρπάζοντας και τον Τίμιο Σταυρό για να εξευτελίσουν τους χριστιανούς. Λέγεται πως κατά την κατάληψη της Ιερουσαλήμ οι Πέρσες και οι επαναστατημένοι ιουδαίοι σφάγιασαν δεκάδες χιλιάδες χριστιανούς.
-Το 615 οι Πέρσες κατέλαβαν τεράστια τμήματα της Μικράς Ασίας ενώ Περσικές δυνάμεις έφτασαν απέναντι από την Κωνσταντινούπολη, στη Χαλκηδόνα, σκορπώντας τον τρόμο στον ελληνισμό.
-Το 618-621 οι Πέρσες κατέλαβαν ολόκληρη την Αίγυπτο βασική πηγή σιτηρών της Αυτοκρατορίας.
Ο Ηράκλειος ζήτησε ευνοϊκή ειρήνη από το Χοσρόη, αλλά εκείνος αρνήθηκε πιστεύοντας στην ολοκληρωτική του νίκη. Το 622 ο Ηράκλειος ηγήθηκε πλέον ο ίδιος της αντεπίθεσης των δυνάμεων της Αυτοκρατορίας. Η αντεπίθεση του Ηράκλειου ήταν επική:
Το ίδιο έτος το 622, οι Βυζαντινές Δυνάμεις υπό τον ίδιο τον Ηράκλειο, συνάντησαν τους Πέρσες κάπου στην Καππαδοκία. Των Περσών ηγείτο ο στρατηγός Σαρβαράζης. Δεν είναι ξεκάθαρο το πως έγινε η μάχη αλλά οι ιστορικοί συμφωνούν πως ο Ηράκλειος διέταξε ένα μέρος των δυνάμεών του να προσποιηθεί υποχώρηση, παρασέρνοντας τους Πέρσες σε ενέδρα και καταστρέφοντάς τους. Μετά τη μάχη εκείνη ο Ηράκλειος απελευθέρωσε ολόκληρη την Μικρά Ασία και φτάνοντας στα σύνορα με την Περσία.
Ο Χοσρόης από την πλευρά του ήρθε σε επαφή με το Χάνο των Αβάρων, μίας τούρκικης φυλής που κατοικούσε βόρεια του Δούναβη με τον οποίο συμμάχησε με σκοπό να πλήξει την Αυτοκρατορία από τα Βαλκάνια όσο οι αυτοκρατορικές δυνάμεις μάχονταν στο περσικό μέτωπο. Οι Άβαροι άρχισαν να λεηλατούν τα αυτοκρατορικά εδάφη στα Βαλκάνια…
Ο Ηράκλειος ζήτησε ξανά ειρήνη από το Χοσρόη αλλά εκείνος αρνήθηκε. Τότε ο Αυτοκράτορας εξαπέλυσε δυο εισβολές -μικρής εμβέλειας- το 624 και το 625 στην Περσία. Όμως, ο Χοσρόης ήταν ανένδοτος: πόλεμος μέχρι τέλους!!!
Το 626 θα ήταν το πιο δύσκολο έτος του πολέμου. Ενώ ο Ηράκλειος και οι δυνάμεις του μάχονται στα βάθη της ανατολής τους Πέρσες, οι Άβαροι (σε συνεννόηση με τους Πέρσες) εισέβαλαν στα ευρωπαϊκά εδάφη της Αυτοκρατορίας και έφτασαν έξω από την Κωνσταντινούπολη. Περίπου 80.000 Άβαροι και σλάβοι σύμμαχοί τους (κυρίως Βούλγαροι) ξεκίνησαν να πολιορκούν την Πόλη. Ταυτόχρονα οι Πέρσες εξαπέλυσαν επιθέσεις αντιπερισπασμού καθηλώνοντας τον Ηράκλειο και τις αυτοκρατορικές δυνάμεις στο ανατολικό μέτωπο ώστε να μην μπορεί να συνδράμει στην άμυνα της Κωνσταντινούπολης. Μέσα στην πόλη η άμυνα βασίστηκε σε 12-15.000 αυτοκρατορικούς ιππείς και την αυτοκρατορική φρουρά δυνάμεως περίπου 2.000 ανδρών. Τη διοίκηση της άμυνας ανέλαβε ο Πατριάρχης Σέργιος και ο Καίσαρας Βώνος. Ο στόλος των Περσών και των Αβάρων έκανε συνεχείς προσπάθειες ανεφοδιασμού των πολιορκητών αλλά ηττήθηκε από τους Βυζαντινούς δρόμωνες. Η ήττα του ναυτικού τους οδήγησε άρση της πολιορκίας και τελικά οι Άβαροι υποχώρησαν και η πόλη σώθηκε. Σε όλη τη διάρκεια της πολιορκίας γίνονταν συνεχείς λειάνεις της εικόνας της Παναγίας στα τείχη με εντολή του Πατριάρχη Σέργιου. Μετά την απρόσμενη νίκη, -μάλλον- ο Πατριάρχης Σέργιος έγραψε τον Ακάθιστο ύμνο τον οποίο απήγγειλαν και τραγούδησαν οι κάτοικοι της Κωνσταντινουπόλεως για να δοξάσουν και να ευχαριστήσουν την Παναγία.
Με τα νώτα του καλυμμένα πλέον, ο Ηράκλειος (που διαχείμαζε με όλο το στράτευμα στο μέτωπο) ήταν έτοιμος να εξαπολύσει την τελική του επίθεση: εισβολή στην Περσία! Αφού πρώτα δωροδόκησε τούρκικες νομαδικές φυλές να χτυπήσουν την Περσία από τα ανατολικά, ο Ηράκλειος εξαπέλυσε αιφνιδιαστική χειμερινή εισβολή στα τέλη Σεπτεμβρίου του 627. Μέσα στο καταχείμωνο στις 12 Δεκεμβρίου 627 και ενώ επικρατούσαν συνθήκες ομίχλης, οι αυτοκρατορικές δυνάμεις επιτέθηκαν στις Περσικές δυνάμεις στα ερείπια της πόλης Νινευή. Μέσα στην ομίχλη οι περίφημοι Πέρσες τοξότες δεν είχαν καθόλου ορατότητα! Ο Αρμένιος Στρατηγός των Περσών Ραζάντ προκάλεσε τον Ηράκλειο σε μονομαχία. Ο Ηράκλειος τον νίκησε και τον σκότωσε. Ύστερα από οκτώ ώρες μάχης, ο περσικός στρατός συνετρίβη και οι αυτοκρατορικές δυνάμεις είχαν κυριαρχήσει πλήρως στο πεδίο.
Μετά τη νίκη τους οι αυτοκρατορικές δυνάμεις κατέλαβαν τη Ντασταργίντ, όπου ήταν τα ανάκτορα του Χοσρόη. Εκεί βρήκαν πολύτιμους θησαυρούς που είχαν κλαπεί από τα ρωμαϊκά εδάφη καθώς και 300 πολεμικές σημαίες! Ο Χοσρόης υποχώρησε στην πρωτεύουσα Κτησιφών για να αμυνθεί αλλά δεν πρόλαβε. Έπεσε νεκρός κατόπιν συνομωσίας. Ο νέος βασιλιάς, ο γιός του Χοσρόη, Καβάδης ο Β’ ζήτησε ειρήνη και ο αυτοκράτορας Ηράκλειος την αποδέχτηκε. Σύμφωνα με τη συνθήκη αυτή:
-Οι Πέρσες επιστρέφουν όλα τα εδάφη που κατέκτησαν από το 602 και τα σύνορα επανέρχονται όπως ήταν προ του πολέμου.
-Οι Πέρσες θα πληρώσουν μια -όχι ιδιαίτερα υψηλή- πολεμική αποζημίωση.
-Οι Πέρσες θα επιστρέψουν όλους τους αιχμαλώτους και ομήρους.
-Οι Πέρσες θα επιστρέψουν τον Τίμιο Σταυρό.
-Οι Πέρσες θα επιστρέψουν όλα τα χριστιανικά θρησκευτικά κειμήλια που άρπαξαν από τη Ιερουσαλήμ.
Κι έτσι ο πόλεμος τελείωσε.
Ο ματαιόδοξος Χοσρόης είχε οδηγήσει τη χώρα του στην ήττα, τη συντριβή και τον ευτελισμό, επιδιώκοντας -ως άλλος Χίτλερ- την απόλυτη κυριαρχία.
Η Αυτοκρατορία που μέχρι το 626 φαινόταν πως θα καταρρεύσει, είχε αντέξει.
Ο Ηράκλειος είχε φέρει τη ειρήνη μέσα από έναν άγριο και αιματηρό πόλεμο. Είχε καταφέρει να ανακτήσει τον Τίμιο Σταυρό. Είχε διεξαγάγει μια σταυροφορία κατά των Περσών που επιδίωκαν μια ολοκληρωτική νίκη και έναν εξευτελισμό των χριστιανών. Είχε απελευθερώσει όλα τα εδάφη που είχαν καταληφθεί. Είχε απελευθερώσει τους αιχμαλώτους και τους ομήρους. Είχε πολεμήσει υπό τα λάβαρα του Χριστού και είχε νικήσει τους Ζωροάστρες Πέρσες.
Ήταν ο Ελέω Θεού Βασιλεύς. Ήταν ένας Έλληνας Στρατηλάτης. Ήταν ένας ικανός Πολεμιστής. Ήταν ο Πρώτος Σταυροφόρος.
