Γράφει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν
«Ἡ γέννησίς σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως…». Το απολυτίκιο των Χριστουγέννων αρχίζει με την παραδοχή πως με την γέννηση του Χριστού δίνεται στον κόσμο όχι μόνο η εικόνα ενός τέλειου ανθρώπου, αλλά και «τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως», η πλέον υπερβατική και καθολική αποκάλυψη του νοήματος. Το φως της γνώσεως! Εδώ ακριβώς βρίσκεται το αρχαίο πεδίο μάχης ενάντια στο Χριστιανισμό και στον Χριστό. Αντίπαλοι είναι όλοι εκείνοι οι οποίοι στο όνομα της γνώσεως αισθάνονται υποχρεωμένοι να καταστρέψουν όλα όσα κατά οιοδήποτε τρόπο σχετίζονται με το Βρέφος από τη Βηθλεέμ. Η διαμάχη τους με το Χριστιανισμό και τον Χριστό συνεχίζεται για δυο χιλιάδες σχεδόν χρόνια.
Ο απόστολος Παύλος ήρθε στον Άρειο Πάγο, στην Αθήνα, όπου έλαμπαν όλα τα λαμπρά φώτα της επιστήμης και της φιλοσοφίας, και εκεί, στην καρδιά του αρχαίου κόσμου, εκήρυξε το σταυρωμένο και αναστημένο Χριστό. Οι σοφοί τον εμυκτήρισαν· και αργότερα όλη η δύναμη της μεγάλης Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τους μιμήθηκε και τους υποστήριξε. Για διακόσια χρόνια η Ρώμη πολέμησε, έδιωξε και εσκότωσε τους χριστιανούς, χαρακτηρίζοντάς τους ως αναλώσιμους παράνομους και παρίες. Οι χριστιανοί συκοφαντήθηκαν, η διδασκαλία τους χλευάστηκε, οι τελετές τους περιπαίχτηκαν. Στο μέσο όμως ενός τέτοιου σκότους και κακίας, ο ίδιος απόστολος Παύλος γράφει στους χριστιανούς με πολλή απλότητα και ηρεμία: «θεωρούμαστε ὡς πλάνοι καὶ ἀληθεῖς, ὡς ἀγνοούμενοι καὶ ἐπιγινωσκόμενοι, ὡς ἀποθνήσκοντες καὶ ἰδοὺ ζῶμεν, ὡς παιδευόμενοι καὶ μὴ θανατούμενοι, ὡς λυπούμενοι ἀεὶ δὲ χαίροντες, ὡς πτωχοὶ πολλοὺς δὲ πλουτίζοντες, ὡς μηδὲν ἔχοντες καὶ πάντα κατέχοντες» (Β΄ Κορ. 6, 8-10).
Τα χρόνια πέρασαν. Λίγο λίγο οι φιλόσοφοι και οι λόγιοι άρχισαν να στοχάζονται τη διδασκαλία η οποία κάποτε τους φαινόταν τόσο ακατάληπτη, παράλογη και παράξενη. Σκεφτείτε για παράδειγμα το φιλόσοφο του δευτέρου αιώνα Ιουστίνο, που τα έργα του διασώθηκαν μέχρι σήμερα. Ολόκληρη η ζωή του αναλώθηκε στην αναζήτηση της αλήθειας· είχε σπουδάσει κάθε μορφή γνώσης, και τελικά προσήλθε στο Χριστιανισμό. Τί τον οδήγησε σ’ αυτή την καταδιωγμένη πίστη και τελικά στο μαρτυρικό θάνατο; Η απάντησή του: «τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως». Είχε ανακαλύψει την υπερβατική και πανπεριεκτική γνώση της Χριστιανικής αποκάλυψης. Είχε ανακαλύψει πως μόνο ο Χριστιανισμός ήταν ικανός να απαντήσει σε όλα τα ερωτήματα και να ικανοποιήσει πλήρως την αναζήτηση του νου και τη δίψα της καρδιάς.
Άλλες λίγες δεκαετίες και βρίσκουμε έναν άλλο εκπρόσωπο του αρχαίου Ολύμπου: τον Κλήμεντα Αλεξανδρείας. Μ’ αυτόν επίσης η Χριστιανική πίστη αποκαλύπτεται ως το ύψος της ανθρώπινης σκέψης, ως ο σκοπός και το πλήρωμα κάθε αναζήτησης και ελπίδας. Ο Χριστιανισμός, αναφέρει, είναι το νόημα και η ίδια η σοφία, ή ο «Λόγος». Τα ευαγγέλια υποστηρίζουν πως ο Χριστός είναι ο Λόγος, που δίνει νόημα και σημασία στο κάθετι.
Πόσοι ήταν σαν τον Ιουστίνο και τον Κλήμεντα. Η ίδια η αυτοκρατορία τελικά έσκυψε το υπερήφανο κεφάλι της μπροστά στο σταυρωμένο Διδάσκαλο που για τόσο καιρό είχε περιφρονήσει. Έτσι άρχισε η Χριστιανική εποχή στην ανθρώπινη ιστορία και πολιτισμό. Είναι άραγε δυνατό να ξεχάσουμε τις ρίζες από τις οποίες τράφηκε σχεδόν το κάθετι, όπου ζούμε και αναπνέουμε στη δυτική κοινωνία; Ο Χριστιανισμός μπήκε στη σάρκα και στο αίμα της ζωής μας, και χωρίς αυτόν δεν μπορούμε να καταλάβουμε ούτε την τέχνη, ούτε τη φιλοσοφία, ούτε την επιστήμη.
Σήμερα όμως η περηφάνια του ανθρώπινου νου ξεσηκώνεται για άλλη μια φορά ενάντια στο θησαυροφυλάκιο της σοφίας, της καλοσύνης και της ωραιότητας. Τί συγκροτεί αυτόν τον ξεσηκωμό; Η γυμνή εξουσία, επειδή, σε τελική ανάλυση, οι εχθροί του Χριστιανισμού δεν έχουν κανένα άλλο επιχείρημα εκτός από τη συκοφαντία και την προπαγάνδα. Σε απάντηση, και με την ίδια δύναμη, οι εκκλησίες βροντοφωνάζουν τον ύμνο της νίκης: «Ἡ γέννησίς σου, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως…». Με την ίδια πίστη που έχουν οι αντίπαλοί μας και με την ίδια σταθερότητα, διακηρύσσουμε πως η τίμια αναζήτηση, δίψα και αγάπη για την αλήθεια αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει στο Χριστό. «Ἐν αὐτῷ ζωὴ ἦν, καὶ ἡ ζωὴ ἦν τὸ φῶς τῶν ἀνθρώπων. καὶ τὸ φῶς ἐν τῇ σκοτίᾳ φαίνει, καὶ ἡ σκοτία αὐτὸ οὐ κατέλαβεν.» (Ιωάν, 1, 4-5). Σ’ αυτήν ακριβώς τη διαβεβαίωση, σ’ αυτήν ακριβώς την ομολογία βρίσκεται το νόημα των Χριστουγέννων. Το φως της γνώσεως, που εισήλθε στον κόσμο και άρχισε να φωτίζει πριν από δυο χιλιάδες χρόνια, δε μας έχει αφήσει ούτε έχει σβήσει. Έχουμε τόσο πολύ προχωρήσει στη μελέτη του κόσμου αυτούς τους είκοσι αιώνες, ώστε τα καλύτερα μυαλά της εποχής μας αρχίζουν να αισθάνονται τη δόξα του Θεού και το φως της σοφίας Του καθώς εξερευνούν τα όρια του σύμπαντος, την τάξη και την ομορφιά του. Το αστέρι, που οδήγησε τους τρεις Μάγους στο σπήλαιο, δεν είναι πλέον απλώς μια συγκινητική ιστορία, καθώς για άλλη μια φορά ακούμε την αιώνια αλήθεια του ψαλμού: «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα!» (Ψαλμ. 18,1).
Όλος ο κόσμος παλεύει για ενότητα, ειρήνη, αγάπη. Βρίσκονται όμως όλα αυτά στην οικονομία; Στον ανταγωνισμό των εξοπλισμών; Στον ανταγωνισμό γενικά; Γίνεται όλο και πιο εμφανές πως υπάρχει μια όλο και βαθύτερη επιθυμία γι’ αυτό που θα φθάσει αληθινά στην καρδιά της ανθρωπότητας, ως το φως της ζωής, που θα φωτίσει τα πάντα. Η «καρδιά όμως αυτή» δεν είναι κανείς άλλος από τον ίδιο τον Χριστό. Και δεν υπάρχει κανένας άλλος δρόμος γι’ αυτή την καρδιά εκτός από το δρόμο που Αυτός έδωσε με την εντολή της αγάπης: «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους, καθὼς ἠγάπησα ὑμᾶς…» (Ιωάν, 13, 34). Και δεν υπάρχει καμιά άλλη σοφία και κανένας άλλος σκοπός εκτός από τη Βασιλεία του Θεού που Αυτός διεκήρυξε. Το φως των Χριστουγέννων είναι αυτό ακριβώς το κοσμικό φως και η αγάπη. Με την πνευματική ακοή μας μπορούμε να ακούσουμε την ίδια θριαμβευτική δοξολογία που ακούστηκε δυο χιλιάδες χρόνια πριν: «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη, ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία» (Λουκ. 2,14). Με την πνευματική όραση μπορούμε να δούμε το ίδιο φως της γνώσεως, και με την πνευματική φωνή μπορούμε να ανταποκριθούμε σ’ αυτή τη χαρούμενη διακήρυξη με τον ίδιο ύμνο ευχαριστίας: «Χριστὸς γεννᾶται, δοξάσατε· Χριστὸς ἐξ οὐρανῶν, ἀπαντήσατε· Χριστὸς ἐπὶ γῆς, ὑψώθητε».
